ΛΥΚΕΙΟΝ ΕΛΛΗΝΙΔΩΝ ΞΑΝΘΗΣ
ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΗΝ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΗΜΕΡΑ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ
«Ευάγγελος Παπανούτσος – Αισθητική»
Τρίτη 18 Νοεμβρίου 2025 – 7:00–8:00 μ.μ.
Στον χώρο του Μουσείου Ιστορίας Ελληνικής Ενδυμασίας του Λ.Ε.Ξ.
(Αγ. Γεωργίου 1, 1ος όροφος)
Το μάθημά μας συμπίπτει με την Παγκόσμια Ημέρα Φιλοσοφίας, που εορτάζεται κάθε χρόνο την τρίτη Πέμπτη του Νοεμβρίου, υπό την αιγίδα της UNESCO. Φέτος γιορτάζεται στις 20 Νοεμβρίου 2025.
Στο «Λεξικό Φιλοσοφικών Όρων» του Αγησίλαου Ντόκα, στο λήμμα για τη Φιλοσοφία, βρήκα ένα ωραίο απόσπασμα του Ράσσελ:
«Ο μη φιλοσοφικός άνθρωπος βαδίζει διαμέσου της ζωής επηρεασμένος από τις προκαταλήψεις του ανθρώπινου νου, από τις συνηθισμένες γνώμες της εποχής και του λαού του και από τις πεποιθήσεις που έχουν αναπτυχθεί στο πνεύμα του δίχως τη συνέργεια ή επιδοκιμασία του κριτικού νου».
Πιστεύοντας ότι «Η φιλοσοφία, πολύ περισσότερο από ένα κλειστό “κλαμπ” συστηματικών μελετητών, λειτουργεί στο δημόσιο χώρο, καλλιεργώντας μια παιδεία διαλόγου και αμφισβήτησης», θα αφιερώσουμε το μάθημά μας στον φιλόσοφο Ευάγγελο Παπανούτσο (1900–1982).
Στη σημερινή συνάντηση θα προσεγγίσουμε —μετά τη Γνωσιολογία και την Ηθική που συναντήσαμε στο προηγούμενο μάθημα— το τρίτο έργο του: την Αισθητική.
Στον Πρόλογο της Αισθητικής του Ε. Π. Παπανούτσου (πρώτη έκδοση 1948) διαβάζουμε:
«Το πρόβλημα του Καλού απασχόλησε και απασχολεί καλλιτέχνες και αισθαντικούς ανθρώπους, ψυχολόγους και κοινωνιολόγους, παιδαγωγούς και πολιτικούς, γενικά κάθε στοχαστικόν άνθρωπο που βλέπει τι θέση έχει μέσα στη ζωή και στην ιστορία της η Τέχνη και πόσο ουσιαστικά ανθρώπινο φαινόμενο είναι η δίψα της Ομορφιάς.
Υπάρχει βέβαια η στάση και η διάθεση: να βλέπεις, να αισθάνεσαι και να μην απορείς. Έτσι είναι πλασμένοι και ευχαριστημένοι με την ησυχία της άγνοιάς τους οι περισσότεροι.
Αλλά υπάρχει και η στάση και η διάθεση πολύ διαφορετική: να βλέπεις και ν’ απορείς, να αισθάνεσαι και αμέσως ν’ αναζητείς το γιατί. Είναι η στάση του αριστοτελικού “θαυμάζειν” — απ’ αυτό γεννήθηκε η Επιστήμη.
Όσοι λοιπόν είναι πλασμένοι ν’ απορούν και να ησυχάζουν μόνον όταν εξηγούν το γιατί, δεν έπαψαν να ερευνούν για να βρουν τις πηγές του Καλού και για να εξηγήσουν την ψυχολογική και κοινωνική σημασία του. Έτσι, σιγά-σιγά και με τον καιρό, είδαν το φως η Ιστορία, η Ψυχολογία και η Κοινωνιολογία της Τέχνης.
Αλλά οι επιστήμες αυτές δεν μπορούν να νοηθούν χωρίς τη φιλοσοφική Καλολογία, την Αισθητική· χωρίς δηλαδή την κριτική ενέργεια του φιλοσοφικού στοχασμού που θα προσπαθήσει να συλλάβει και να εξηγήσει την ουσία του Καλού και της Τέχνης, καθώς και τις σχέσεις της, τη λειτουργία της και τις πνευματικές εκδηλώσεις της.»
Η Αισθητική χωρίζεται σε πέντε κεφάλαια:
1. Η αισθητική εμπειρία (έννοια του ωραίου, ομοιογένεια της αισθητικής εμπειρίας, αυθυπαρξία της αισθητικής εμπειρίας, η ποίηση)
2. Η τέχνη και η πραγματικότητα (ρεαλισμός και ιδεαλισμός, σύνθεση των αντιθέσεων, σχολές της ζωγραφικής)
3. Η τέχνη ως ψυχικός καθαρμός (η ενσυναισθητική θεωρία, τέχνη και ψυχανάλυση, η κάθαρση των παθών, οι αισθητικές κατηγορίες)
4. Η τέχνη ως πνευματική κατάκτηση του αντικειμένου (η τέχνη ως λειτουργία της πνευματικής ζωής, καλλιτεχνικά αμαλγάματα, το πνεύμα της μουσικής)
5. Η κριτική και η ερμηνεία των έργων της τέχνης (θέματα της κριτικής, το πρόβλημα της ερμηνείας).
ΘΑΝΑΣΗΣ ΜΟΥΣΟΠΟΥΛΟΣ
Συνολικά : 239258
Σήμερα : 14