ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ ΚΑΙ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑΣ ΣΤΟ ΛΥΚΕΙΟΝ ΕΛΛΗΝΙΔΩΝ ΞΑΝΘΗΣ
ΔΙΔΑΣΚΩΝ: ΘΑΝΑΣΗΣ ΜΟΥΣΟΠΟΥΛΟΣ
Το πλούσιο και ποικίλο έργο του Αριστοτέλη μελετούν και αξιοποιούν όχι μόνο φιλόλογοι και φιλόσοφοι, αλλά και επιστήμονες πολλών κλάδων. Είδαμε ήδη τους βιολόγους, στην ενότητα τούτη, μιλώντας για θέματα κοινωνίας και πολιτικής θα συναντήσουμε κοινωνιολόγους και ιστορικούς.
Το 1982 κυκλοφόρησε στα ελληνικά η διατριβή του Γιώργου Δ. Κοντογιώργη «Η θεωρία των Επαναστάσεων στον Αριστοτέλη» (Νέα Σύνορα, σελ. 412). Πρόκειται για ένα έργο πρωτοποριακό θα έλεγα, που «συνδυάζει» την αρχαία με τη σύγχρονη πραγματικότητα, την αριστοτελική έρευνα με την πολιτική επιστήμη.
Θα παραθέσω ένα σημείο από τον Πρόλογο του έργου του: «Το μεγαλείο της σκέψης του Αριστοτέλη συνίσταται στο γεγονός ότι κατάφερε, ξεκινώντας από μία πραγματικότητα τόσο πλούσια και τόσο σύνθετη, να συλλάβει ορισμένες έννοιες, οι οποίες, όχι μόνο δεσπόζουν, χωροχρονικά, στα ποικίλα και πολύπλοκα γεγονότα των ελληνικών κοινωνιών και σχηματισμών, αλλά και αν προβληθούν ως τις μέρες μας μπορούν να αποτελέσουν σημείο εκκίνησης για τη διατύπωση μιας προβληματικής, η οποία να ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις της κοινωνιολογικής και πολιτικής ανάλυσης των νεότερων χρόνων».
Ο θρακιώτης καθηγητής ιστορίας και λαογραφίας του ΑΠΘ Στίλπων Κυριακίδης (1887 – 1964) στην εργασία του «Επίκαιρα διδάγματα εκ των Πολιτικών του Αριστοτέλους» (1952) θεωρεί ότι «τα πολιτικά διδάγματα του Αριστοτέλους είναι πάντοτε πολύτιμα και πάντοτε επίκαιρα» ενώ προσθέτει πως «Ο Αριστοτέλης επίστευεν ότι δια να ευδοκιμήση η πόλις και επιτύχη του κύριου σκοπού της, όστις δεν είναι απλώς η ζωή, αλλ΄ η ευδαιμονία των πολιτών, πρέπει πρώτον οι αποτελούντες αυτήν να είναι ενάρετοι και δεύτερον να έρχη εν αυτή το δίκαιον και η δίκη».
ΠΟΛΙΤΙΚΑ [1252b27-29] ἡ δ᾽ ἐκ πλειόνων κωμῶν κοινωνία τέλειος πόλις, ἤδη πάσης ἔχουσα πέρας τῆς αὐταρκείας ὡς ἔπος εἰπεῖν, γινομένη μὲν τοῦ ζῆν [1252b30-34] ἕνεκεν, οὖσα δὲ τοῦ εὖ ζῆν. διὸ πᾶσα πόλις φύσει ἔστιν, εἴπερ καὶ αἱ πρῶται κοινωνίαι. τέλος γὰρ αὕτη ἐκείνων, ἡ δὲ φύσις τέλος ἐστίν· οἷον γὰρ ἕκαστόν ἐστι τῆς γενέσεως τελεσθείσης, ταύτην φαμὲν τὴν φύσιν εἶναι ἑκάστου, ὥσπερ ἀνθρώπου ἵππου οἰκίας. ἔτι τὸ οὗ ἕνεκα καὶ τὸ τέλος βέλτιστον· [1253a1-4] ἡ δ᾽ αὐτάρκεια καὶ τέλος καὶ βέλτιστον. ἐκ τούτων οὖν φανερὸν ὅτι τῶν φύσει ἡ πόλις ἐστί, καὶ ὅτι ὁ ἄνθρωπος φύσει πολιτικὸν ζῷον, καὶ ὁ ἄπολις διὰ φύσιν καὶ οὐ διὰ τύχην ἤτοι φαῦλός ἐστιν, ἢ κρείττων ἢ ἄνθρωπος.
[1252b27] Η ολοκληρωμένη κοινωνία που σχηματίζεται από περισσότερες κώμες αποτελεί πόλη, η οποία διαθέτει ήδη, για να το πούμε απλά, πλήρη αυτάρκεια. Και ενώ σχηματίστηκε για να εξασφαλίζει την επιβίωση, διατηρείται, επειδή διασφαλίζει την ευζωία. Συνεπώς, κάθε πόλη υπάρχει φύσει, εφόσον βέβαια αυτό ισχύει και για τις πρώτες μορφές κοινωνίας. Γιατί η πόλη είναι ο σκοπός χάριν του οποίου υπάρχουν οι άλλες μορφές κοινωνίας, και η φύση είναι καθεαυτήν σκοπός, αφού η κατάληξη της εξελικτικής ανάπτυξης ενός πράγματος λέμε ότι αποτελεί τη φύση του (όπως στην περίπτωση ενός ανθρώπου, ενός αλόγου, ενός σπιτιού). Επιπλέον, σκοπός και τέλος ταυτίζονται με την τελειότητα. Και η αυτάρκεια συνιστά συγχρόνως και σκοπό και τελειότητα.
[1253a] Από τα παραπάνω λοιπόν είναι φανερό ότι η πόλη ανήκει στα πράγματα που υπάρχουν εκ φύσεως, ότι ο άνθρωπος είναι ον που ζει από τη φύση του σε πόλη, και ότι όποιος είναι από τη φύση του και όχι λόγω τυχαίων συνθηκών άπολις είναι ή αχρείος ή ανώτερος από τους κοινούς ανθρώπους.
| (μετάφραση Σταύρος Τσιτσιρίδης) |
ΘΑΝΑΣΗΣ
ΜΟΥΣΟΠΟΥΛΟΣ