ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ ΚΑΙ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑΣ ΣΤΟ ΛΥΚΕΙΟΝ ΕΛΛΗΝΙΔΩΝ ΞΑΝΘΗΣ
Διδάσκων: Θανάσης Μουσόπουλος
Συνεχίζουμε το σχολιασμό του πλατωνικού έργου καθώς και την επεξεργασία αποσπασμάτων από την περίφημη Αλληγορία του Σπηλαίου (Πλάτωνος Πολιτεία, Ζ΄ βιβλίο – §§ 514 – 520). Στο σημερινό μάθημα θα εστιάσουμε σε φιλοσοφικές απόψεις του Πλάτωνα, κυρίως με τη θεωρία των ιδεών, με την οποία θέλησε να λύσει το παλιό οντολογικό πρόβλημα Παρμενίδη-Ηράκλειτου. Διέκρινε στον κόσμο δύο επίπεδα: τον κόσμο των αισθητών με μεταβολές (Ηράκλειτος) και τον κόσμο των ιδεών με μονιμότητα (Παρμενίδης). 1. Κόσμος αισθητών: στην πραγματικότητα είναι ανύπαρκτα.
Είναι σαν σκιές ή εικόνες στον καθρέφτη, φαντάσματα, ανύπαρκτες οντότητες. Σκιές των ιδεών. 2. Κόσμος ιδεών: Κατά τον ορφισμό, ο άνθρωπος είναι δισυπόστατος. Η ψυχή υπήρχε πριν γεννηθούμε, το σώμα είναι σήμα-τάφος της ψυχής. Οι ιδέες είναι άυλες οντότητες, τα όντως όντα. Όμως μεταξύ αισθητών και ιδεών υπάρχει αναγκαία σχέση αντιστοιχίας. Τα αισθητά πράγματα υπάρχουν χάρη στις ιδέες.
Στην πραγματικότητα υπάρχουν οι ιδέες. Τα αισθητά είναι απεικάσματα-αντίγραφα των ιδεών. Με τη θεωρία των ιδεών ο Πλάτωνας επιχείρησε να εξηγήσει και να δικαιολογήσει τους γενικούς όρους που χρησιμοποιούμε, όταν εκφραζόμαστε. Ο όρος «λευκό» αναφέρεται σε μια καθολική λευκότητα, που δεν εξαρτάται από τα υπάρχοντα στον κόσμο λευκά αντικείμενα. Υπάρχει έξω από τον αισθητό κόσμο.
Οι ιδέες βρίσκονται κάπου στον ουρανό. Σημείο αναφοράς δεν είναι τα λευκά αντικείμενα που παρατηρούμε γύρω μας, αλλά η ιδέα της λευκότητας που βρίσκεται στον ουρανό. Οι περισσότεροι άνθρωποι περιορίζονται στον κόσμο των αισθητών. Η μόνη διέξοδος, για να ξεφύγουν οι άνθρωποι από τις συγχύσεις και τις πλάνες στις οποίες τους έχει εγκλωβίσει η θέα των αισθητών πραγμάτων, είναι να στραφούν προς τις ιδέες και να ρυθμίσουν τη σκέψη τους σύμφωνα μ’ αυτές.
Θα ολοκληρώσουμε την Αλληγορία του σπηλαίου και τις απόψεις του Πλάτωνα στο επόμενο μάθημα, τελευταίο του έτους, στις 20 Δεκεμβρίου 2022.
ΘΑΝΑΣΗΣ ΜΟΥΣΟΠΟΥΛΟΣ